Thuế quan mới của Mỹ đe dọa làm sụt giảm mạnh xuất cảng của Việt Nam
Các mức thuế quan mà Mỹ áp đặt từ Tháng Tám, 2025, đang tạo ra những chấn động lớn đối với kinh tế Việt Nam, khi nguy cơ giảm gần một phần năm giá trị hàng xuất cảng sang thị trường Hoa Kỳ trở thành hiện hữu.
Theo phân tích của Chương Trình Phát Triển Liên Hiệp Quốc (UNDP), Việt Nam – nước xuất cảng nhiều nhất sang Mỹ trong khu vực Đông Nam Á – chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Năm 2024, giá trị xuất cảng của Việt Nam sang Mỹ đạt 136.5 tỷ USD, đứng thứ sáu toàn cầu. Tuy nhiên, trong kịch bản xấu nhất, khi mức thuế quan 20% được duy trì lâu dài, xuất cảng của Việt Nam có thể giảm hơn 25 tỷ USD, tương đương 19.2% tổng kim ngạch.
Ông Philip Schellekens, kinh tế gia trưởng UNDP khu vực Á Châu – Thái Bình Dương, nhận định: “Không nước nào ở ASEAN chịu thiệt hại lớn bằng Việt Nam nếu tính theo giá trị tuyệt đối.” So sánh cho thấy Thái Lan có thể mất 12.7% xuất cảng, Malaysia giảm 10.4%, trong khi Indonesia giảm 6.4%.
Thống kê ban đầu cũng phần nào phản ánh cú sốc này. Sau khi thuế quan có hiệu lực ngày 7 Tháng Tám, 2025, xuất cảng của Việt Nam sang Mỹ đã giảm 2% trong Tháng Tám so với Tháng Bảy, riêng giày dép giảm 5.5%. Đây là mặt hàng chiến lược khi Việt Nam hiện là quốc gia sản xuất giày dép lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc, và cung ứng cho nhiều thương hiệu toàn cầu như Nike, Adidas, Puma hay New Balance.
Theo UNDP, tác động lâu dài sẽ còn đáng lo hơn. Tổng sản lượng quốc gia (GDP) của Việt Nam có thể sụt khoảng 5%, dù một phần thiệt hại có thể được chia sẻ giữa các nhà xuất cảng và thị trường tiêu dùng Mỹ. Báo cáo cũng lưu ý rằng những miễn trừ hiện hành đối với hàng điện tử tiêu dùng – chiếm tới 28% giá trị xuất cảng Việt Nam – có thể giúp giảm nhẹ tác động, nhưng ngay cả khi duy trì ưu đãi này, xuất cảng vẫn có thể giảm tới 18 tỷ USD.
Điều đáng quan ngại hơn là kịch bản Mỹ siết chặt kiểm soát hàng hóa “trung chuyển” – vốn được lắp ráp tại Việt Nam từ linh kiện nhập từ Trung Quốc để tránh thuế quan. Nếu mức thuế 40% áp lên các sản phẩm loại này được áp dụng, ngành sản xuất gia công của Việt Nam sẽ chịu đòn giáng cực nặng.
Trong bối cảnh đó, UNDP khuyến nghị Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường xuất cảng và đồng thời thúc đẩy chi tiêu nội địa để giảm sự phụ thuộc quá mức vào Mỹ. Thế nhưng, trong khi các tổ chức quốc tế như WB và IMF dự báo kinh tế Việt Nam chỉ tăng trưởng khoảng 6.5% trong năm nay, Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn đặt mục tiêu tăng trưởng 8.3% – 8.5%, thể hiện qua công điện ngày 16 Tháng Chín yêu cầu toàn hệ thống “giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng.”
Sự khác biệt lớn giữa dự báo quốc tế và kỳ vọng trong nước cho thấy thách thức kép mà Việt Nam đang đối mặt: vừa phải duy trì đà tăng trưởng cao, vừa ứng phó với tác động nặng nề từ chính sách thương mại mới của Mỹ – thị trường xuất cảng lớn nhất và cũng là cửa ngõ sống còn của hàng hóa Việt Nam.
