Việt Nam đối mặt nguy cơ bị Mỹ áp thuế 46%: Nỗ lực ngoại giao và sức ép từ thực tế thương mại

HÀ NỘI – Trước nguy cơ bị Hoa Kỳ áp mức thuế đối ứng lên tới 46%, chính phủ Việt Nam đang bước vào một giai đoạn thương lượng nhạy cảm và đầy thách thức với Washington, với trọng trách đặt lên vai các lãnh đạo cao nhất của bộ máy nhà nước.

Tại một cuộc họp ở nghị trường hôm 20 tháng Sáu, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết cuộc đàm phán giữa Việt Nam và Mỹ về vấn đề thuế quan hiện đang có “triển vọng tích cực”, đồng thời khẳng định chính phủ “sẽ làm mọi việc” để tránh kịch bản thuế 46% trở thành hiện thực.

Ông Bình cho hay, ở cấp cao nhất, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump, thể hiện nỗ lực trực tiếp từ trung ương đảng Cộng Sản Việt Nam nhằm tháo gỡ nguy cơ căng thẳng thương mại. Đây là động thái cho thấy Hà Nội coi trọng mối quan hệ với Washington và đang chủ động tìm hướng đi ngoại giao để hóa giải rủi ro kinh tế.

Bên cạnh các tiếp xúc chính trị, chính phủ Việt Nam cũng đưa ra một loạt giải pháp tái cơ cấu nhằm giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ – thị trường xuất cảng lớn nhất của Việt Nam. “Thế giới còn rất rộng và chúng ta đang tìm kiếm các thị trường mới,” ông Bình phát biểu, đồng thời nhấn mạnh việc nâng cao giá trị hàng hóa thông qua chế biến sâu thay vì xuất khẩu nguyên liệu thô như nông sản tươi.

Tuy nhiên, trong khi các tuyên bố ngoại giao được đưa ra, số liệu thực tế lại đặt Hà Nội vào thế khó. Theo Reuters, trong tháng Năm vừa qua, thặng dư thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ tăng vọt lên 12,2 tỷ USD, tăng 42% so với cùng kỳ năm trước – mức tăng khiến giới quan sát lo ngại về khả năng đạt được thỏa thuận tránh thuế quan.

Xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ trong tháng này cũng tăng tương ứng 42%, lên đến 13,8 tỷ USD, mức cao nhất kể từ sau đại dịch COVID-19. Trong khi đó, nhập khẩu từ Mỹ lại không tăng tương xứng, khiến cán cân thương mại càng lệch sâu.

Giới chuyên gia cho rằng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang vội vã đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ trước thời điểm thuế mới có hiệu lực, một chiến lược ngắn hạn có thể làm “phản tác dụng” trong quá trình đàm phán với phía Mỹ.

Ông Leif Schneider, Phó Chủ tịch Ủy ban Pháp lý của Phòng Thương mại Âu Châu tại Việt Nam, nhận định:

“Việt Nam đang ở trong tình thế rất khó khăn, bởi lượng hàng nhập từ Mỹ vẫn quá thấp để cân bằng. Nếu không đưa ra thêm các nhượng bộ, khả năng đạt được thỏa thuận với Washington sẽ ngày càng mờ mịt.”

Trong trường hợp không thể ngăn chặn kịch bản Mỹ áp thuế 46%, ông Nguyễn Hòa Bình cho biết chính phủ Việt Nam sẽ triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp thông qua điều chỉnh thuế, phí, nhằm giảm thiểu tác động của rào cản thương mại từ phía Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng tác động của mức thuế 46% sẽ cực kỳ nghiêm trọng, đặc biệt với các ngành như dệt may, đồ gỗ, điện tử – những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực vốn phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ.

Bài toán quan hệ Việt – Mỹ và độ tin cậy chiến lược

Việt Nam lâu nay vẫn được Mỹ xem là đối tác tiềm năng trong chiến lược “thoát Trung”, nhưng thặng dư thương mại quá lớn, cùng với nghi ngờ về hàng Trung Quốc “đội lốt” xuất xứ Việt Nam, đang khiến niềm tin chiến lược bị thử thách.

Mặt khác, dù là đối tác kinh tế lớn thứ hai ở Đông Nam Á của Mỹ, Việt Nam vẫn chưa tham gia các hiệp định thương mại song phương sâu rộng với Washington, càng làm cho tiến trình đàm phán trở nên thiếu nền tảng lâu dài.

Với khoảng thời gian đàm phán không còn nhiều và các con số ngày một bất lợi, câu hỏi đặt ra lúc này là: liệu Hà Nội có thể “mua thời gian” đủ lâu để cơ cấu lại cán cân thương mại với Mỹ – hay sẽ phải chấp nhận “đánh đổi” sâu hơn để giữ lấy cửa ngõ xuất khẩu quan trọng nhất?

Trong khi đó, doanh nghiệp Việt – đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu – đang nín thở chờ đợi hồi kết từ những cuộc thương lượng căng thẳng ở hậu trường.