Cuộc khẩu chiến Trump-Musk làm chao đảo chương trình không gian của Mỹ
Mâu thuẫn giữa Tổng thống Donald Trump và tỷ phú công nghệ Elon Musk khiến các hợp đồng trị giá 22 tỷ USD giữa chính phủ Mỹ với SpaceX có nguy cơ đổ vỡ, đồng thời làm chao đảo chương trình không gian Mỹ.
Cuộc khẩu chiến bùng nổ ngày 5/6 giữa tỷ phú Elon Musk và Tổng thống Donald Trump đã đặt các hợp đồng trị giá khoảng 22 tỷ USD giữa SpaceX với chính phủ Mỹ vào thế rủi ro, đồng thời khiến tương lai của nhiều chương trình không gian quốc gia trở nên bất định.
Mâu thuẫn bắt nguồn từ việc tỷ phú công nghệ Musk chỉ trích các chính sách cắt giảm thuế và chi tiêu của ông Trump được khởi động từ tuần trước. Cuộc khẩu chiến sau đó nhanh chóng leo thang mất kiểm soát.
Tổng thống Trump công khai phản pháo ông Musk ngay tại Phòng Bầu dục. Sau đó ông Musk đăng tải nhiều bài viết trên mạng xã hội X nhằm đáp trả, khiến ông Trump dọa sẽ cắt đứt các hợp đồng chính phủ với các công ty do ông Musk điều hành.
Mâu thuẫn giữa ông Trump và ông Musk cũng khiến mối quan hệ đặc biệt giữa một Tổng thống Mỹ và một “gã khổng lồ công nghiệp” bị đứt gãy. Mối quan hệ này từng mang lại nhiều quyền lợi quan trọng cho SpaceX như đề xuất chuyển đổi chương trình Mặt Trăng của NASA thành chương trình lên Sao Hỏa, kế hoạch xây dựng hệ thống phòng thủ hỏa tiễn khổng lồ trong không gian và việc bổ nhiệm lãnh đạo không quân ủng hộ SpaceX làm người đứng đầu dự án này.
Việc dừng hoạt động tàu Dragon có thể gây gián đoạn chương trình ISS, một dự án hợp tác quốc tế kéo dài hơn 20 năm với sự tham gia của hàng chục quốc gia. Hiện chưa rõ ông Musk có thực sự cho dừng hoạt động tàu Dragon hay không và nếu có thì khi nào. Dù vậy NASA vẫn có phương án dự phòng để đưa phi hành gia lên ISS là sử dụng tàu Soyuz của Nga.
Vai trò của SpaceX trong chương trình không gian Mỹ
SpaceX đã khẳng định vị thế dẫn đầu từ lâu trước khi ông Musk bắt đầu tham gia sâu vào chính trường Mỹ năm 2024, xây dựng thị phần mạnh mẽ trong lĩnh vực phóng tên lửa và truyền thông vệ tinh. Theo các chuyên gia, điều này phần nào giúp SpaceX “tự bảo vệ” mình trước cú sốc trong quan hệ với ông Trump.
“Mặc dù cuộc khẩu chiến đó không gây thảm họa hoàn toàn vì SpaceX đã trở thành “gã khổng lồ” quốc tế trong ngành không gian, nhưng rõ ràng công ty sẽ mất đi doanh thu lớn và nhiều cơ hội hợp đồng”, Justus Parmar, CEO quỹ đầu tư Fortuna Investments, bình luận.
Kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2, ngành không gian Mỹ và đội ngũ hơn 18.000 nhân viên NASA đã trải qua nhiều biến động, từ nguy cơ sa thải đến đề xuất cắt giảm ngân sách, khiến hàng chục chương trình khoa học có nguy cơ bị hủy bỏ, trong khi NASA vẫn chưa có người đứng đầu được bổ nhiệm chính thức.
Tỷ phú Jared Isaacman, người được ông Musk đề cử làm người đứng đầu NASA, được cho là “nạn nhân” đầu tiên trong cuộc tranh cãi khi bị Tòa Bạch Ốc bất ngờ rút khỏi danh sách đề cử cuối tuần qua. Ông Trump lý giải quyết định này bằng lý do ông Isaacman “hoàn toàn thuộc phe Dân chủ”, ám chỉ các khoản quyên góp chính trị của ông này, dù theo hồ sơ công khai, Isaacman đã ủng hộ cả hai đảng nhưng chủ yếu là các ứng cử viên Dân chủ.
Tham vọng đưa con người lên Sao Hỏa là điểm then chốt trong chương trình không gian của ông Trump, tuy nhiên điều này cũng gây áp lực lên các nguồn lực của NASA trong sứ mệnh đưa người trở lại Mặt Trăng.
Kế hoạch ngân sách của ông Trump từng đề xuất hủy bỏ các nhiệm vụ Artemis sau sứ mệnh thứ 3, đồng nghĩa với việc chấm dứt dự án tên lửa Space Launch System (SLS) bị đội vốn mà các nhiệm vụ này sử dụng. Tuy nhiên, phiên bản dự luật do Ủy ban Thương mại Thượng viện đưa ra vào cuối ngày 5/6 lại phục hồi ngân sách cho các sứ mệnh thứ 4 và thứ 5, cung cấp ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho SLS đến năm 2029.
Vì tên lửa SpaceX có chi phí thấp hơn SLS, quyết định của chính quyền Tổng thống Trump trong thời gian tới về việc có phản đối các sửa đổi của Thượng viện hay không sẽ là thước đo cho sức mạnh còn lại của tỷ phú Musk.
Thành lập từ năm 2002, SpaceX đã nhận được 15 tỷ USD hợp đồng từ NASA cho hỏa tiễn Falcon 9 và phát triển hệ thống hỏa tiễn đa năng Starship – được kỳ vọng đưa phi hành gia NASA lên Mặt Trăng trong thập niên này.
Công ty còn được giao hàng tỷ USD để phóng phần lớn các vệ tinh an ninh quốc gia cho Bộ Quốc phòng, đồng thời xây dựng một chòm vệ tinh do thám khổng lồ cho một cơ quan tình báo Mỹ.
Cựu Phó Giám đốc NASA Lori Garver nhận định việc hủy bỏ hợp đồng SpaceX không chỉ bất lợi cho Mỹ mà có thể còn vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo: “Một CEO gây rối đe dọa ngừng vận hành tàu vũ trụ, đặt sinh mạng phi hành gia vào nguy hiểm là điều không thể chấp nhận được”
